W zachowaniach dzieci i młodzieży z niepełnosprawnością często obserwuje się zachowania agresywne. W naszej szkole mamy skuteczne metody pracy z takimi osobami.Przeszkoleni terapeuci stosują zaadaptowany do polskich warunków program (ART) Aggression Replacement Training.Jest to program interwencji, skierowanej na zmianę zachowań agresywnych.

Program (ART) został opracowany w Instytucie Badań nad Agresją Uniwersytetu w Syracuse w Stanach Zjednoczonych. Twórcą jest Arnold Goldstein i jego współpracownicy, od 1987 roku program jest wdrażany w amerykańskim systemie szkolnym i ponad 20 innych krajach. Program oddziałuje na trzy sposoby:

- na deficyty umiejętności społecznych (aspekt behawioralny);

- na trudności kontroli złości (aspekt emocjonalny);

- na wzory myślenia (aspekt poznawczy, kognitywny).

Program (TZA) przystosowany do polskich realiów ma trzy komponenty odpowiadające pierwotnej wersji programu. Jest to trening umiejętności prospołecznych, trening kontroli złości i trening wnioskowania moralnego. Program jest skutecznie realizowany w szkołach podstawowych, gimnazjach, liceach, ośrodkach szkolno – wychowawczych oraz placówkach opiekuńczo – wychowawczych.

Nie ma kryterium włączania uczniów do programu, w programie może uczestniczyć każdy kto zachowuje się agresywnie, nie kontroluje złości, ma niski poziom empatii. Skierowanie ucznia na podstawie obserwacji jego zachowania potwierdza się diagnozą dokonywaną kwestionariuszem samooceny i innymi. „Trening Zastępowania Agresji składa się z trzech komponentów pierwszy to trening umiejętności obejmuje 50 ważnych umiejętności z życia społecznego. Umiejętności można sklasyfikować w sześciu grupach:

·            wstępne umiejętności społeczne, np. prowadzenie rozmowy, mówienie komplementów;

·            zaawansowane  umiejętności społeczne, np. proszenie o pomoc, przekonywanie innych;

·            umiejętności emocjonalne, np. wyrażenie swoich uczuć, radzenie sobie z czyimś gniewem;

·            umiejętności alternatywne wobec agresji, np. pomaganie innym, unikanie bójek;

·            umiejętności kontroli stresu, np. reakcje na niepowodzenie, radzenie sobie z presją grupy;

·            umiejętność planowania, np. znajdowanie przyczyn problemu, określenie swoich możliwości” (Morawski,  2004).

„Zmiana zachowań odbywa się poprzez:

·            modelowanie (wzór prawidłowego wykonania danej umiejętności do naśladowania);

·            odgrywanie ról;

·            informacje zwrotne;

·            generalizację i transfer, czyli przeniesienie ćwiczonych umiejętności do praktyki życia codziennego w szkole, w domu i w grupie rówieśniczej” (Morawski, 2004).

            Drugi komponent to trening kontroli złości polega on na tym, że młodzież przygotowuje na każdą sesję opisane niedawno sytuacje, które spowodowały złość. Młodzież podczas spotkań:

·            identyfikuje czynniki wyzwalające złość (wydarzenia zewnętrzne i dialog wewnętrzny powodujące złość),

·            identyfikuje sygnały (własne doświadczenie np. napięcie mięśniowe, zaciśnięte pięści pozwalające określić odczuwane emocje jako złość),

·            uczy się używać reduktorów (technik służących do zmniejszania poziomu gniewu np. głębokie oddechy, liczenie wstecz, wyobrażenie spokojnej sytuacji, wyobrażenie odległych konsekwencji czyjegoś zachowania),

·            uczy się używać monitów (dialogu wewnętrznego np. „bądź spokojny”,                    „panuj nad sobą” lub wyjaśniać cudze zachowanie jako nie wrogie),

·            uczy się stosować samoocenę (na ile dobrze wykonałem powyższe kroki                       i nagradzam siebie za skuteczne wykonanie) (Morawski, 2004).

            Trzecim komponentem jest trening wnioskowania moralnego.                        „Nadawanie pozytywnego znaczenia emocjom i uczuciom, postawom i przekonaniom,  jest podstawą edukacji moralnej” (Morawski, 2004). Na trening wnioskowania moralnego składa się, zwiększenie poczucia przyzwoitości, sprawiedliwości, uwzględnianie praw i potrzeb innych osób. Zajęcia prowadzone są w formie dyskusji, czasami w formie odgrywania ról. Wnioskowanie moralne polega na wdrożeniu do grupy dotkliwych problemów, wymagających podania propozycji ich rozwiązania. W trakcie treningu spośród indywidualnych propozycji wybierane są wspólnie rozwiązania najbardziej dojrzałe moralnie. Trening wnioskowania moralnego jest najnowszym komponentem (TZA). Wprowadzony został do programu, ponieważ znacznie zwiększa jego skuteczność w przeciwdziałaniu agresji wśród młodzieży.

Opracował:

Jarosław Daraż

BIBLIOGRAFIA:

Morawski J., Trening Zastępowania Agresji w szkołach i placówkach systemu oświaty, Instytut Amity, Warszawa 2004